Toen ik in 2013 verhuisde naar Zwolle, maakte ik kennis met buurvrouw Bea. Klein vrouwtje, 76 jaar, kortgeknipt grijs haar, met 1 hele lange pluk, die ze altijd zorgvuldig met kleurrijke touwtjes vlocht. Buitenshuis droeg ze altijd een pet in regenboogkleuren. En ze was doof.
Bea kon praten en liplezen en ik leerde al snel hoe ik met haar kon communiceren, maar het ging wel langzaam. Duidelijk articuleren en geen lange, ingewikkelde zinnen. ‘Boek in brievenbus’, in plaats van: ‘Hey Bea, ik heb het boek dat ik van je geleend heb, in je brievenbus gegooid hoor!’ Regelmatig klopte ze op het keukenraam, soms om even te zwaaien, maar vaker gebaarde ze ‘koffie’ en dan dronken we samen een bakkie. Toen ik haar net leerde kennen, had ik het gevoel dat ik een beetje op mijn oude, dove buurvrouwtje moest letten. Niets was minder waar: als iemand wist hoe ze haar eigen boontjes moest doppen, was het Bea. En hoe! Stukje bij beetje vertelde ze me haar levensverhaal en ontdekte ik hoe ongelooflijk talentvol ze was.
Naar de dovenschool
- BESTING-thema: Environment
Bea werd doof geboren. In Groningen, niet al te ver van haar ouderlijk huis in Friesland, was een dovenschool. Toch werd ze als 3-jarige peuter naar het Christelijk Instituut Effatha gebracht, de dovenschool in Voorburg, onder de rook van Den Haag. Kleine Bea snapte er niks van en dacht dat haar moeder haar snel zou komen ophalen, maar ze mocht alleen in de zomervakantie naar huis.
Paradepaardje
- BESTING-thema: Environment
Gebarentaal was verboden. Bea was slim en leerde snel en duidelijk praten. Ze werd het paradepaardje van de school. Toen ze 10 jaar was mocht ze het ‘Onze Vader’ voordragen voor Koningin Wilhelmina. De Koningin vroeg aan Bea of ze was vernoemd naar haar kleindochter Beatrix, maar Bea was een jaar eerder geboren dan de prinses Beatrix. Jaren later, in een appartement in Zwolle, vertelde ze me met een grote grijns dat Beatrix waarschijnlijk naar haar genoemd was in plaats van andersom en dat ze in de dovenwereld het naamgebaar ‘prinses’ had.
De hel van '63
- BESTING-thema: DNA
Het slimste kind van de klas, dat de hoogste cijfers haalt, valt vaak buiten de groep. Bea werd ook vaak naar voren geschoven om te laten zien hoe goed de school het deed. Niet bevorderlijk voor je populariteit in de klas. Als Bea in de zomervakantie naar huis mocht, voelde ze zich ook in haar dorp eenzaam. Niet alleen omdat ze ‘anders’ was, maar ook omdat ze leerde praten en liplezen in het Nederlands en in haar dorp sprak iedereen Fries … Waar ze enorm van genoot was schaatsen. Dat zat in haar Friese DNA. Zo vertelde ze me eens, bijna tussen neus en lippen door, dat ze de Elfstedentocht van 1963 had geschaatst én de finish had gehaald. Precies, de tocht die ook bekend is onder de naam: De hel van ’63…
Een kantoorbaan? Onmogelijk!
- BESTING-thema: Tools
Na het behalen van haar middelbareschooldiploma, kreeg Bea het advies om naar de naaischool te gaan. Met tegenzin volgde ze het advies op, maar ondertussen droomde ze van een kantoorbaan. Een doof meisje op een kantoor in de jaren vijftig? Onmogelijk! Maar niet voor Bea. Ze volgde avondopleidingen. Met moeite, want in die tijd waren er geen tolken. Gelukkig was er een docent die haar hielp. Ze haalde verschillende diploma’s. Het waren haar tools om tegen alle adviezen en verwachtingen in toch een kantoorbaanbaan te vinden. Ze werd medewerkster bij de sociale dienst van de gemeente Den Haag.
Ontwakende dovenbeweging
- BESTING-thema: Believe
Bea bloeide op. Naast haar werk was ze actief in de ontwakende dovenbeweging. Ze geloofde in de unieke waarde van gebaren en was de eerste die in de jaren ‘70 gebarentaallessen ging geven aan, vaak wanhopige, ouders van dove kinderen. Mede door haar initiatieven kon Effatha niet anders dan het verbod op gebarentaal opheffen. Ze streed voor de belangen van doven en slechthorenden en voor de verbinding tussen de dove en de horende wereld. Dat werd haar missie en bleef haar missie, de rest van haar leven.
Het Roze Gebaar
- BESTING-thema: Glory
Op haar 39ste kreeg ze haar eerste zoen van een vrouw. Ze kende het woord ‘lesbisch’ niet. Dat had ze niet geleerd op de christelijke dovenschool. Bea was de eerste dove vrouw in Nederland die openlijk uitkwam voor haar homoseksualiteit. Ze richtte het Roze Gebaar op en maakte zich sterk voor de emancipatie van dove en slechthorende lhbti’s. Eén van de hoogtepunten was voor haar de Canal Parade tijdens Pride Amsterdam, waar de Dove Prinses een ereplekje kreeg op de boot van het Roze Gebaar.
Vagina Monologen
- BESTING-thema: Glory
Bea werd steeds bekender in Nederland als gebarentaaldocent en in 1981 kwam ook de theaterwereld haar op het spoor. Ze leerde gebarentaal aan de acteurs Willem Nijholt en Rick Nicolet voor hun rollen in het toneelstuk Kinderen van een mindere god (gebaseerd op de Amerikaanse film Children of a lesser God). En daar bleef het niet bij. Bea bleek zelf ook talent te hebben voor toneel en stond in 2003 zelf op de planken in de Vagina Monologen.
Powervrouw met veel talenten
- BESTING-thema's: Story en Inspiratie
In 2009 verscheen er een boek over haar veelbewogen leven, geschreven door Petra Essink: Bea Visser, dove prinses. Vier jaar later leerde ik haar kennen. Ze was een rolmodel in de dovenwereld, maar ook een bruggenbouwer tussen de dove en de horende wereld. En ze was mijn gekke, stoere, dove buurvrouw, die ik eerst aanzag voor een kwetsbaar oud vrouwtje, maar ze was een grenzeloze en inspirerende powervrouw. De belangrijkste les die ik van haar geleerd heb? Neem de tijd om iemand te leren kennen, voordat je een oordeel vormt. In 2017 overleed ze, op 80-jarige leeftijd. Trouw publiceerde een mooi artikel over haar leven: Bea Visser liet zich niet door horenden vertellen hoe ze moest leven.
BESTING
Hebben de BESTING-thema’s je nieuwsgierig gemaakt? Bestel je gratis BESTING-eBook. Wil je meer weten? Schuif dan gezellig aan bij onze vrijdagmiddagborrel: even kletsen in Zwolle.
